ME ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΚΚΕ ΚΑΙ ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ ΣΤΗ ΘΗΒΑ ΓΙΑ ΤΑ 80 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
Σημαντική παρακαταθήκη στην καταγραφή και ανάδειξη της ηρωικής δράσης των αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης από την ευρύτερη περιοχή της Θήβας στον αγώνα ενάντια στις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής, αποτελεί η εκδήλωση για την επέτειο των 80 ετών από την απελευθέρωση της πόλης και της γύρω περιοχής από τον ΕΛΑΣ, που διοργάνωσαν η ΤΟ Θήβας του ΚΚΕ και το παράρτημα Θήβας της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ, το Σάββατο 2 Νοέμβρη.
Το πλούσιο αρχειακό υλικό που συγκεντρώθηκε και εκτέθηκε στο χώρο του συνεδριακού κέντρου, οι άγνωστες στους περισσότερους αναφορές σε πρόσωπα αγωνιστών και γεγονότα της περιοχής που αναφέρθηκαν συνομιλία του Κώστα Μπασδέκη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, αλλά και η προσεγμένη και συγκινητική μουσικοθεατρική παράσταση που έκλεισε το πρόγραμμα της εκδήλωσης, κέντρισαν το ενδιαφέρον των μελών και φίλων του ΚΚΕ και των απογόνων αγωνιστών της ΕΑΜικής Αντίστασης που παραβρέθηκαν, αφήνοντας παράλληλα σημαντική παρακαταθήκη για την καταγραφή και ανάδειξη της ιστορίας της περιοχής της Θήβας.
Την εκδήλωση προλόγισε ο Αντώνης Τουλουμάκος, μέλος του Γραφείου Περιοχής Αν. Στερεάς και Εύβοιας του ΚΚΕ, ευχαριστώντας μεταξύ άλλων όσους συνέβαλαν στη συγκέντρωση του αρχειακού υλικού και στην οργάνωση της εκδήλωσης. Επισήμανε παράλληλα ότι η προσπάθεια συγκέντρωσης υλικού και στοιχείων της ΕΑΜικης Αντίστασης και των αγώνων του λαού της περιοχής θα συνεχιστεί, καλώντας όλους όσοι έχουν στην κατοχή τους τέτοια πολύτιμα κειμήλια και ιστορικά ντοκουμέντα να συμβάλει στην προσπάθεια συγκέντρωσης, καταγραφής και διάσωσης τους.
Πλούσιο και σπάνιο αρχειακό υλικό
Το έντονο ενδιαφέρον προσέλκυσε η πλούσια έκθεση με σπάνιο αρχειακό υλικό που συγκέντρωσαν με κόπο και μεράκι οι Οργανώσεις του ΚΚΕ και το παράρτημα της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ. Ανάμεσά τους φωτογραφίες αγωνιστών που κατάγονταν η έδρασαν στην περιοχή της θήβας, τμημάτων του ΕΛΑΣ κατά τη διάρκεια του αγώνα αλλά και από τη θριαμβευτική είσοδο στην πόλη της Θήβας στις 16 Οκτώβρη 1944, αποκόμματα και εξώφυλλα εφημερίδων που εξέδιδαν οι Οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στην περιοχή κ.α.
Ξεχωριστή θέση στην έκθεση αρχειακού υλικού είχε η διατηρημένη στολή Θηβαίου που φυλακίστηκε στο Άουσβιτς από το 1941 εως το 1945, καθώς και η γραφομηχανή που ανήκε στο στέλεχος του ΚΚΕ και αγωνιστή της ΕΑΜικής Αντίστασης στην Θήβα, Γεώργιο Λάντζα του Βασίλη, από τις Θεσπιές Βοιωτίας, ο οποίος καταδικάστηκε από το έκτακτο στρατοδικείο της Θήβας και εκτελέστηκε στις 27/12/1947, σε ηλικία 24 ετών.
Η γραφομηχανή κρύφτηκε και φυλάχτηκε από τον αδερφό του Ιωάννη Λάντζα (Γιαννούλη) μέλος του ΚΚΕ ως το τέλος της ζωής του και παραδόθηκε στον πατέρα στον Νικόλαο Κουμουνδούρο από το Μαυρομματι Θηβών στις αρχές της χουντικής δικτατορίας για να διασωθεί. Τη γραφομηχανή μάλιστα παρέδωσε στην ΚΟ Θήβας για να δοθεί στο ιστορικό αρχείο του ΚΚΕ, η κόρη του Νίκου Κουμουνδούρου, Γεωργία, η οποία δίνοντας την ανέφερε ότι “επιστρέφει εκεί που ανήκε παντα, στο Κόμμα”.
Σε πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν τον αγώνα ενάντια στις φασιστικές και ναζιστικές δυνάμεις κατοχής στην περιοχή της Θήβας, στον καθοριστικό ρόλο του ΚΚΕ και προπολεμικών κομμουνιστών στην οργάνωση της αντίστασης και της αλληλεγγύης, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στην ομιλία του ο Κώστας Μπασδέκης, τονίζοντας παράλληλα τα πολύτιμα συμπεράσματα και διδάγματα που βγαίνουν από εκείνη την περίοδο για τους αγώνες του σήμερα.
Η δράση του ΕΛΑΣ την περιοχή της Θήβας
Παρουσιάζοντας τη δράση του ΕΛΑΣ, της ΕΑΜικής Αντίστασης και αναφερόμενος σε αγωνιστές που πρωτοστάτησαν στο αγώνα, ο Κώστας Μπασδέκης σημείωσε:
“Η Ρούμελη σε αυτόν τον αγώνα έπαιξε έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο, αφού εδώ στα βουνά της με εντολή του Κόμματος ο Θανάσης Κλάρας, ο Άρης Βελουχιώτης με τα στελέχη του ΚΚΕ στην περιοχή της Στερεάς κατάφεραν να βάλουν το σπόρο της αντίστασης, έτσι αναπτύχθηκαν οι πρώτες ομάδες που αποτέλεσαν τον πυρήνα για να εξελιχθεί στη συνέχεια και να γίνει ο θρυλικός στρατός του ΕΛΑΣ.
Όπως και εδώ την περιοχή της Θήβας, η πρώτη αντάρτικη ομάδα βγήκε στο βουνό ήδη από το καλοκαίρι του 1942 αποτελούνταν από τους Ανδρέα Μούντριχα (καπετάν Ορέστη), Βασίλη Σκαπέτη (Βλάσση), από το Συνοικισμό της Θήβας κι έναν βορειοηπειρώτη με το όνομα Θόδωρος. Αυτοί μαζί με τον κλαρίτη Βασίλη Παναγιώτου από το Ακραίφνιο δίνουν μία πρώτη μάχη με Ιταλούς στη Ριτσώνα το Σεπτέμβρη του 1942.
Νομίζω ότι σήμερα είναι αναγκαίο να αναφερθούμε στους πρωτοστάτες αυτού του αγώνα, ως ελάχιστο φόρο τιμής.
Σ΄ αυτή την πρώτη ομάδα λοιπόν προστίθενται το αμέσως επόμενο διάστημα οι υπαξιωματικοί του Στρατού Παναγιώτης Κοροπούλης (Δεληβοριάς) από τη Θήβα και Γιώργος Μπουτσίνης (Νικήτας) από το Κριεκούκι. Παράλληλη πορεία με αυτούς έχει ακόμη ένας προπολεμικός κομμουνιστής, ο Σεραφείμ Κοσσόρας από τα Χώστια.
Τη μαγιά του ΕΛΑΣ στην περιοχή αποτέλεσαν οι προπολεμικοί κομμουνιστές στη Θήβα και τα χωριά της. Ανάμεσα σε άλλους, οι Κώστας Γεωργαντάς, Σταύρος Σαράτσης, Βαγγέλης και Σωτήρης Καλαντζής, Φίλιππας Δημητριάδης, Θανάσης Αρετούλης, Σπύρος Ρούσσος, Νίκος Μπαλατσός και Νώντας Χουχούμης από τη Θήβα.
Τα αδέρφια Ζυγούρα και ο Παναίτσης από το Καπαρέλλι, ο γιατρός Κακάτσης από την Ξηρονομή, ο Σελιανίτης από τις Θεσπιές, ο Κομίνης από τη Δομβραίνα, ο γιατρός Πήλιουρης από τα Λεύκτρα, ο Καλογήρου από το Μαυρομάτι, ο Τσοκανής από το Μελισσοχώρι, Οι Χρήστος Βουδούρης και Πάλλης από τα Βάγια.
Η πρώτη αυτή ανταρτοομάδα κινείται στην περιοχή, παρενοχλώντας συνεχώς τις δυνάμεις κατοχής. Σημείο αναφοράς της το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας στον Κιθαιρώνα, πάνω από τις Πλαταιές. Στην πορεία μετατρέπεται στο Υπαρχηγείο Θήβας του ΕΛΑΣ και από το Σεπτέμβρη του 1943 στο ΙΙ/34 Τάγμα του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό διοικητή το μόνιμο υπαξιωματικό του Στρατού Κώστα Αντωνόπουλο (Κρόνο) από το χωριό Πάπα Φθιώτιδας.
Η μεγάλη συμμετοχή ντόπιων ανταρτών στη σύνθεσή του εξηγεί γιατί ορισμένοι το αποκάλεσαν και αρβανίτικο τάγμα του ΕΛΑΣ. Οι μάχες που δίνει είναι πολλές και σημαντικές. Ανάμεσα σε άλλες η μεγάλη μάχη στην Πύλη Δερβενοχωρίων τον Αύγουστο του 1943, μαζί με άλλες μονάδες του ΕΛΑΣ και του Εφεδρικού ΕΛΑΣ της Πύλης ενάντια σε ισχυρές δυνάμεις των Γερμανών. Η στάση του επικεφαλής του Εφεδρικού ΕΛΑΣ Πύλης, του Στέφα Μαλιάτση θυμίζει τραγικούς ήρωες της μυθολογίας. Με τους Γερμανούς να επιτίθενται στο χωριό του έχοντας βάλει μπροστά τον ανήλικο γιο και τον ανηψιό του, εκείνος δίνει το πρόσταγμα της επίθεσης στους συγχωριανούς του.
Τον Αύγουστο του 1944, το ΙΙ/34 Τάγμα επιτίθεται σε μεγάλη δύναμη του επίλεκτου 18ου Ορεινού Συντάγματος των SS στις Καρούτες Φωκίδας, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 97 νεκρούς και συλλαμβάνοντας 105 αιχμαλώτους.
Τις μέρες της απελευθέρωσης, στις 13 Οκτώβρη 1944, το ΙΙ/34 επιτέθηκε στους υποχωρούντες από την Αθήνα Γερμανούς στον Αυλώνα Αττικής, εξουδετερώνοντας πάνω από 100 ναζί.
Η συμμετοχή της πλειοψηφίας των κατοίκων της περιοχής στην ΕΑΜική αντίσταση και η σχεδόν καθολική στήριξη της έχει ως συνέπεια στα περισσότερα χωριά της ανατολικής Βοιωτίας να λειτουργούν ήδη από τα τέλη του 1943 θεσμοί της λαϊκής αυτοδιοίκησης. Στην ουσία πολλά χωριά ανήκουν στην Ελεύθερη Ελλάδα, με τους κατακτητές να χρειάζεται να οργανώσουν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις για να πατήσουν το πόδι τους. Κι αυτό δίπλα από την Αθήνα, με ισχυρές δυνάμεις στρατοπεδευμένες στη Θήβα, το Σχηματάρι και το Κριεκούκι.
Έτσι εξηγείται και το μένος των κατακτητών. Πάνω από 20 εκτελεσμένοι στη Θήβα, ανάμεσά τους πολλοί νέοι ΕΠΟΝίτες. Τρία χωριά έκαψαν οι Γερμανοί στα τέλη Αυγούστου 1943, τη Δομβραίνα, τη Θίσβη και τα Χώστια. Και άλλα τέσσερα, την Πύλη, τα Σκούρτα, την Πάνακτο και τα Κρώρα τον Οκτώβριο του 1943.
Κι όμως στάθηκε αδύνατο να καμφθεί το ηθικό του λαού της περιοχής. Δεν είναι τυχαίο ότι σε μία τόσο νευραλγική περιοχή, δε στάθηκε δυνατό η δοσιλογική κυβέρνηση του Ράλλη να στήσει Τάγμα Ασφαλείας, παρά τις επανειλημμένες προσπάθειές της.
Έτσι, στα μέσα Σεπτέμβρη του 1944 το ΙΙ/34 μπαίνει πανηγυρικά σε όλα τα χωριά από τα Χώστια έως και το Καπαρέλλι, παρελαύνοντας μαζί με τις οργανώσεις του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ και τα αετόπουλα.
Εδώ επίσης στην ευρύτερη περιοχή της Βοιωτίας έδρασε και το 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με στρατιωτικό διοικητή τον Ταγματάρχη Μιχάλη Παπαζήση, καπετάνιο τον Μήτσο Δημητρίου (Νικηφόρο) και πολιτικό καθοδηγητή το Θύμιο Καψή (Ανάποδο).
Η συμβολή του στη φθορά που προξένησε στις δυνάμεις Κατοχής ήταν ιδιαίτερα σημαντική: σε έμψυχο υλικό 3.000 νεκρούς και τραυματίες, 300 Ιταλούς αιχμαλώτους και πολλαπλάσιο αριθμό Γερμανών, κατέστρεψε ή έκαψε 400 αυτοκίνητα, 200 βαγόνια αμαξοστοιχιών, 14 ατμομηχανές. Πήρε λάφυρα από γερμανικό και ιταλικό οπλισμό, μεταγωγικά ζώα εξοπλίζοντας τις δυνάμεις του. Ο μεγάλος αριθμός καταστροφών που κατάφερε το Σύνταγμα του ΕΛΑΣ στον εχθρό εξηγούνται και από το γεγονός ότι ήταν κοντά στον εχθρό και είχε όλα τα περάσματα του εχθρού κάτω από τον έλεγχό του.
Θυμίζουμε ότι η κατοχή βαίνει προς το τέλος της. Το Σεπτέμβρη του 1944 έχουν ήδη απελευθερωθεί η Ρουμανία και η Βουλγαρία από τον Κόκκινο Στρατό, ο οποίος προελαύνει απελευθερωτής προς το Βερολίνο.
Τα γερμανικά στρατεύματα ήδη έχουν αρχίσει να υποχωρούν από την Ελλάδα. Στο τρίτο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη, το 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, αποτελούμενο από δύο τάγματα με 2 λόχους το καθένα και ένα τμήμα Σοβιετικών (απελευθερωθέντων αιχμαλώτων) με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Ιβάν, παίρνει διαταγή να κινηθεί προς την Αττική μαζί με τη διοίκηση της ΙΙ Μεραρχίας.
Το 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, μετά από τη μάχη στα Βίλλια, στρατοπέδευσε στα Δερβενοχώρια Αττικής, στα χωριά Κρώρα, Καβάσαλα, Πάνακτο και ασχολήθηκε με την ανασυγκρότηση και εκπαίδευση των νεοσύλλεκτων μέχρι τις 10 Οκτωβρίου.
Είχε αποστολή να χτυπήσει τα γερμανικά στρατεύματα που ετοιμάζονταν να υποχωρήσουν και να εγκαταλείψουν την χώρα, και πήρε διαταγή να κινηθεί προς την Ελευσίνα.
Την 12η προς 13η Οκτωβρίου τα γερμανικά τμήματα άρχισαν να υποχωρούν από την Αθήνα, απελευθερώθηκε η Αθήνα. Η κυβέρνηση Ράλλη εγκατέλειψε την εξουσία.
Στο 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ δόθηκε διαταγή να καταδιώξει τους Γερμανούς από την Ελευσίνα και εν συνεχεία από Θήβα, Λιβαδειά μέχρι τη Λαμία.
Στις 15 Οκτώβρη οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Άμφισσα μετά από επιθέσεις του ΕΛΑΣ. Ενώ στις 16 Οκτωβρίου 1944 το πρωί, το 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ κατευθύνεται από το Κριεκούκι στη Θήβα, όπου παρελαύνει μέσα σε ένα κλίμα μαζικού ενθουσιασμού. Η είσοδος στη Θήβα ήταν θριαμβευτική. Ο λαός της πόλης υποδέχθηκε τον ΕΛΑΣ με ενθουσιασμό. Στην κεφαλή της φάλαγγας ήταν οι σημαιοφόροι και ακολουθούσε το τμήμα των Σοβιετικών με το χαρακτηριστικό βήμα της παρέλασης του Κόκκινου Στρατού. Ακολουθούσαν τα τμήματα του 2ου Συντάγματος.
Εκεί, σε μια σεμνή τελετή, ο Συνταγματάρχης του σοβιετικού στρατού Ποπόφ, παρουσία του αρχηγού του ΕΛΑΣ στρατηγού Στέφανου Σαράφη, παρέλαβε από τον Ρήγο Γεώργιο (Φεραίο), διοικητή της ΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, τους Σοβιετικούς στρατιώτες και αξιωματικούς που είχαν απελευθερωθεί από τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας των χιτλερικών, απ’ τον ηρωικό ΕΛΑΣ.
Εξαιτίας της καταδίωξης τους από το 2ο Σύνταγμα, οι Γερμανοί δεν κατόρθωσαν να καταστρέψουν γέφυρες και να κάνουν άλλες ζημιές.
Στις 18 Οκτώβρη στη Λαμία, τμήματα του 36ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, μαζί με το 2ο Σύνταγμα, έκαναν παρέλαση στην πόλη, όπου ο ΕΛΑΣ μπήκε απελευθερωτής με επικεφαλής τον αρχηγό του Άρη Βελουχιώτη.
Την επόμενη μέρα το 2ο Σύνταγμα κατέβηκε στην Ελευσίνα και έγινε μεγαλειώδης παρέλαση και ομιλίες. Επί ένα μήνα (το Νοέμβρη του 1944), το 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ βρισκόταν στην περιφέρεια Θηβών και ασχολούνταν με την εκπαίδευση και οργάνωσή του.
Στις 3 του Νοέμβρη 1944, τα τελευταία χιτλερικά τμήματα εγκατέλειψαν την ηπειρωτική Ελλάδα.
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με μουσικοθεατρική παράσταση αφιερωμένη στον αγώνα των ΕΑΜ – ΕΛΑΣ – ΕΠΟΝ, από μέλη του παραρτήματος Λαμίας της ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ και του Μουσικού Πολιτιστικού Συλλόγου “Χορωδία Αταλάντης, σε κείμενο και καλλιτεχνική επιμέλεια του Ηλία Σχοινή.
Συμμετείχαν:
Αφήγηση – Απαγγελία: Γιώργος Κουτλής, Κατερίνα Τσέλιου.
Τους ρόλους υποδύθηκαν οι: Αλέκος Βούλγαρης, Κώστας Δημητρίου,
Μαίρη Ζεκεντέ-Καρέντζου, Κώστας Μάρκου, Μαρία Νέλλα, Αργυρώ Σχοινή.
Έπαιξαν οι μουσικοί: Μαργαρίτα Παλαιολόγου (πιάνο), Άννα Πρωτοψάλτη (μπουζούκι), Ηλίας Σχοινής (κιθάρα-κλαρίνο-τραγούδι), Αλέκος Βούλγαρης (μπαγλαμά – τραγούδι),
Δήμητρα Κοντογεώργου (τραγούδι),
Βασίλης Καρατράντος (τραγούδι
